Wat verstaan we onder… analytisch leren?

Een analytische aanpak is een manier van leren waarbij leerlingen informatie en problemen systematisch en stapsgewijs onderzoeken. In plaats van alles tegelijk te bekijken, verdelen zij complexe onderwerpen in kleinere onderdelen en bestuderen deze afzonderlijk om inzicht te krijgen. De nadruk ligt op redeneren, logica en het begrijpen van oorzaak-gevolgrelaties. Leerlingen ordenen en analyseren informatie kritisch, zodat ze diepgaand begrip ontwikkelen. De leraar ondersteunt het proces door uitleg, voorbeelden en analysetools te bieden. Door deze gestructureerde en doordachte aanpak leren leerlingen niet alleen feiten, maar ook hoe ze problemen logisch kunnen oplossen en verbanden kunnen zien.

Wat verstaan we onder… activatieniveau?

Psychologen verstaan onder activatieniveau de mate van alertheid, opwinding of fysiologische en mentale paraatheid van een persoon. Het beïnvloedt hoe goed je je aandacht kunt richten, informatie verwerken en reageren op prikkels. Een te laag activatieniveau kan leiden tot slaperigheid, desinteresse of passiviteit, terwijl een te hoog activatieniveau kan zorgen voor spanning, stress of overprikkeling. Het optimale activatieniveau verschilt per persoon en taak: voor complexe taken is vaak een gematigd niveau effectief, terwijl voor eenvoudige, routineuze taken een hoger activatieniveau kan helpen om gemotiveerd en alert te blijven.

Slimme meisjes – PISA

PISA is de afkorting voor Programme for International Student Assessment. Het is een internationaal vergelijkend onderzoek dat de vaardigheden en kennis in natuurwetenschappen, lezen en wiskunde van 15-jarigen test. Ongeveer 95 landen doen mee met PISA-2025. Het onderzoek staat onder toezicht van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, de OESO.

In een internationaal vergelijkend rapport worden onderwijssystemen en prestaties van landen met elkaar vergeleken. Deze informatie is waardevol voor het verklaren van verschillen in prestaties tussen groepen leerlingen en/of landen. Op deze manier kan men leren van elkaars sterke en zwakke punten. Elke drie jaar worden de kennis en vaardigheden van leerlingen getoetst.

Wat verstaan we onder… rubric?

Een rubric is een instrument waarmee voor de leraar en leerlingen zichtbaar gemaakt wordt waaraan een leerproduct moet voldoen. Elke rubric kent twee dimensies en wordt vaak vormgegeven in een matrix. Verticaal staan vaak de concrete criteria benoemd, bijvoorbeeld: de tekst is voor zien van een inleiding of op het voorblad staat een afbeelding die betrekking heeft op de inhoud van het product. Horizontaal staat dan vaak aangegeven in hoeverre dit criterium ook door de leerling is behaald. Dat kan variëren tussen ‘voldaan en niet voldaan’ tot getallen van bijvoorbeeld 0 tot 6 waarbij per getal duidelijk is vastgelegd wat er dan tenminste zichtbaar moet worden. De 0 verwijs in dit geval naar ‘niet aanwezig’.

Wat verstaan we onder… peergrouponderwijs?

Het woord peergroep verwijst naar een groepssamenstelling waarin leerlingen van een vergelijkbaar ontwikkelingsniveau zijn geplaatst zonder dat dit direct iets zegt over de fysieke organisatievorm. Je kunt spreken over peergroeponderwijs:

  • als een groepje leerlingen binnen een reguliere groep die op hetzelfde niveau van bijvoorbeeld rekenen, lezen of aardrijkskunde samen instructie krijgen, samenwerken en leren,
  • of als het een groep leerlingen betreft met een vergelijkbaar ontwikkelingspotentieel die samen onderwijs krijgen aangeboden,
  • of als het leerlingen betreft met vergelijkbare belangstellingen,
  • of als het leerlingen betreft met vergelijkbare educatieve behoeften waar op een vergelijkbare manier opgereageerd kan worden.

Elke peergroep kan dus verschillen van leerlingpopulatie, organisatievorm en doelstellingen. Daardoor zijn niet alle peergroeps vergelijkbaar. De organisatievorm van de peergroep hangt af van de functie en van de bredere context waarin het aanbod wordt georganiseerd. Als binnen de reguliere groep een aangepast leerstofaanbod en een andere pedagogisch-didactische aanpak niet of moeilijk te verwezenlijken is, dan is peergroeponderwijs buiten de reguliere groep een goed alternatief.

Wat verstaan we onder… divergente differentiatie?

Bij divergente differentiatie wil je van optimale leermogelijkheden voor alle leerlingen scheppen. Dit kan door het onderwijs af te stemmen op de behoeften en mogelijkheden van elk kind, bijvoorbeeld door leerstof op maat te bieden of in te spelen op verschillen in leertempo, leervoorkeuren, leerpotentieel en interesses. Bij divergente differentiatie kunnen leerlingen met kenmerken van begaafdheid werken aan complexere leerdoelen, andere type opdrachten of leervragen, waardoor zij uitgedaagd worden en gemotiveerd blijven om te leren. Hiervoor is het niet altijd nodig om het hele curriculum, alle opdrachten of lesmaterialen te veranderen. Zo kan er bijvoorbeeld gewerkt worden met specifieke vormen van feedback met variatie in complexiteit en niveau, gevarieerd worden in de mate van zelfstandigheid waarmee leerlingen aan een taak werken of gedifferentieerd worden in de mate van inhoudelijke verdieping.

Wat verstaan we onder… convergente differentiatie?

Bij convergente differentiatie streef je ernaar dat alle leerlingen de minimale leerdoelen behalen. Dat wil zeggen dat er op een bepaalde hoogte een ‘lat’ wordt gelegd waar alle leerlingen aan zouden moeten voldoen. Dat gaat echtervaak ten koste van de tijd en aandacht voor leerlingen met kenmerken van begaafdheid. Onderzoek van Van den Berg uit 2018 toont aan dat deze leerlingen door convergente differentiatie worden afgeremd in leertempo en ontwikkelpotentieel. Hornstra en anderen constateren dat dit nadelige gevolgen heeft voor hun schoolprestaties, motivatie en schoolgerelateerd welbevinden.

Wat verstaan we onder… pedagogische sensitiviteit?

Met pedagogische sensitiviteit bedoelen we dat je opmerkt, aanvoelt en begrijpt wat er in een situatie of bij een kind nodig is. Je hebt oog voor de ander, en voor signalen, ook de kleine en minder opvallende. Je geeft daar de juiste betekenis aan en reageert er op een goede manier op, ook in de ogen van de ander.

Door deze manier van reageren draag je bij aan een goede relatie, want de ander voelt zich gehoord en gezien. Tenslotte richt je je bij pedagogische sensitiviteit bewust op de goede momenten en sterke kanten van een kind.

Wat verstaan we onder… onderleren/onderpresteren?

Onderleren en onderpresteren hebben met elkaar te maken, maar zijn wel twee verschillende dingen.

Onder onderpresteren verstaan we minder presteren dan je op grond van een vermeend ontwikkelingspotentieel zou kunnen, waarbij een deel van deze leerlingen ook beneden het groepsgemiddelde presteert.

Onder onderleren verstaan we leerlingen die minder leren dan dat ze op grond van hun ontwikkelingspotentieel zouden kunnen. Er zijn leerlingen die ten opzichte van de gemiddelde leerlingen of de andere academisch sterke leerlingen nog steeds goed presteren, maar eigenlijk nauwelijks leren. Dat zijn de leerlingen die veelal hoog scoren en foutloos werken. Leerlingen die onderleren ervaren dat de context waarin zij op school functioneren onvoldoende een beroep doet op hun eigen capaciteiten en benoemen deze mismatch vaak als ze daarover in een veilige situatie in gesprek kunnen gaan.

Wat verstaan we onder… zwaarbelaste groep?

Er is sprake van een zwaarbelaste groep als er bijvoorbeeld veel leerlingen in een groep zitten die op een of meerdere ontwikkelingsgebieden veel intensieve ondersteuning nodig hebben. Maar zwaarbelast kan ook verwijzen naar de pedagogische samenstelling van de groep waarin de interactie tussen leerlingen onderling een zeer groot beroep doet op het pedagogische en/of organisatorische vermogen van de leraar.

Door deze zware belasting heeft de leraar dan minder kansen en gelegenheid om leerlingen individueel meer aandacht te geven. Daarbij ontstaat er een dilemma met betrekking tussen dat wat maximaal wenselijk is voor een leerling en dat wat maximaal haalbaar is in de gegeven context.