Wat verstaan we onder… ambidextrie?

In het kader van leiderschap in het onderwijs verwijst ambidextrie naar het vermogen van schoolleiders om twee schijnbaar tegengestelde taken of strategieën tegelijkertijd effectief te managen. Dit betekent dat een leider zowel kan zorgen voor continuïteit en stabiliteit in de dagelijkse schoolvoering (exploitatie) als voor innovatie, verandering en vernieuwing (exploratie) om de school verder te ontwikkelen. Ambidextere leiders zijn flexibel, kunnen schakelen tussen routine en vernieuwing, en weten balans te vinden tussen korte- en langetermijndoelen. Dit is cruciaal om een school duurzaam te laten groeien en tegelijk in te spelen op veranderende onderwijsbehoeften

Wat verstaan we onder… ambigue figuur?

Een ambigue figuur is een afbeelding die op meerdere manieren geïnterpreteerd kan worden, waardoor het brein soms twee verschillende beelden tegelijk ziet. Het begrip “ambigue” betekent letterlijk dubbelzinnig. Deze figuren bevatten visuele elementen die meer dan één betekenis kunnen hebben en de waarneming kan wisselen tussen de mogelijke interpretaties. Ambigue figuren worden vaak gebruikt in psychologie en kunst om waarneming, aandacht en cognitieve processen te bestuderen. Voorbeelden zijn de Necker-kubus, het klassieke jonge/oude vrouw-illusie en de konijn/duif-illusie. Ze laten zien dat waarneming subjectief is en dat het brein actief interpreteert wat het ziet.

Wat verstaan we onder… analytisch leren?

Een analytische aanpak is een manier van leren waarbij leerlingen informatie en problemen systematisch en stapsgewijs onderzoeken. In plaats van alles tegelijk te bekijken, verdelen zij complexe onderwerpen in kleinere onderdelen en bestuderen deze afzonderlijk om inzicht te krijgen. De nadruk ligt op redeneren, logica en het begrijpen van oorzaak-gevolgrelaties. Leerlingen ordenen en analyseren informatie kritisch, zodat ze diepgaand begrip ontwikkelen. De leraar ondersteunt het proces door uitleg, voorbeelden en analysetools te bieden. Door deze gestructureerde en doordachte aanpak leren leerlingen niet alleen feiten, maar ook hoe ze problemen logisch kunnen oplossen en verbanden kunnen zien.

Wat verstaan we onder… activatieniveau?

Psychologen verstaan onder activatieniveau de mate van alertheid, opwinding of fysiologische en mentale paraatheid van een persoon. Het beïnvloedt hoe goed je je aandacht kunt richten, informatie verwerken en reageren op prikkels. Een te laag activatieniveau kan leiden tot slaperigheid, desinteresse of passiviteit, terwijl een te hoog activatieniveau kan zorgen voor spanning, stress of overprikkeling. Het optimale activatieniveau verschilt per persoon en taak: voor complexe taken is vaak een gematigd niveau effectief, terwijl voor eenvoudige, routineuze taken een hoger activatieniveau kan helpen om gemotiveerd en alert te blijven.

Registratie Webinar Knappe kleuters

Ook in het schooljaar 2025-2026 organiseert het Kenniscentrum Hoogbegaafdheid weer verschillende webinars.

Op 14 oktober 2025 was het onderwerp ‘Signalering – Knappe kleuters’. In dit webinar nemen Marieke en Mirjam van de expertgroep ontwikkelingsvoorsprong je mee in het signaleringsinstrument Knappe Kleuters. Ze leggen uit waarom signaleren belangrijk is en laten in vogelvlucht zien hoe het instrument is opgebouwd.

Registratie webinar Creativiteit Debbie Troxclair

In het schooljaar 2025-2026 organiseert het Kenniscentrum Hoogbegaafdheid weer international webinars. Deze webinars zijn bedoeld voor educatieve professionals en zorg- en hulpverleners die beschikken over een brede kennisbasis met betrekking tot hoogbegaafdheid, maar niet over de mogelijkheid beschikken om deel te nemen aan internationale in-person activiteiten zoals grote internationale congressen. Op 1 oktober 2025 gaf Debbie Troxclair het webinar Creativity.

Over dit webinar

Creatief denken is een essentiële vaardigheid en speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van leerlingen met kenmerken van (hoog)begaafdheid; het beïnvloedt zowel hun intellectuele als hun sociale en emotionele groei. Zij hebben lesactiviteiten nodig die een beroep doen op hun creativiteit.

Door bij alle vakken telkens een beroep te doen op het ontwikkelen van creatieve denkvaardigheden kan het een vast onderdeel van je didactiek zijn. Als deze activiteiten onderdeel van het reguliere curriculum zijn, kunnen alle leerlingen ermee in aanraking komen. Zo wordt bij hen allemaal hun verbeelding geprikkeld en kunnen verborgen talenten naar boven komen.

Leraren die creatieve denkvaardigheden een natuurlijk onderdeel laten zijn van zowel het leerstofaanbod als van hun pedagogisch-didactisch handelen geven leerlingen iets waardevols mee. Ze leren hun leerlingen om strategieën te ontwikkelen die hun later van pas komen als er een groot beroep op hun probleemoplossend vermogen wordt gedaan. Dit zorgt ervoor dat leerlingen beter voorbereid zijn om later goed te functioneren in een dynamische, op innovaties gerichte wereld.

Registratie webinar Signalering – Zoov+

Ook in het schooljaar 2025-2026 organiseert het Kenniscentrum Hoogbegaafdheid weer verschillende webinars. Op 30 september 2025 was het onderwerp ‘Signalering – Zoov+’.

Over dit webinar

Zoov+ is bedoeld om een snelle, objectieve signalering van cognitieve potentie voor de hele basisschool mogelijk te maken. Het betreft een digitale, adaptieve, non-verbale groepsscreening van 15 minuten. Leerlingen maken individueel een online test met ‘denkpuzzels’ die de algemene intelligentie in kaart brengen. De adaptieve opzet past zich aan het niveau van de leerling aan. Resultaten geven per leerling een indicatie van het cognitieve profiel (onderste 80%, bovenste 20% of bovenste 5%)). Schoolteams gebruiken de uitkomsten als startpunt voor gesprekken, observatie en eventueel vervolgonderzoek. De screener is taal- en cultuuronafhankelijk, en dus geschikt voor NT2-leerlingen.

Over de spreker

Femke Hovinga is ondernemer en onderzoeker op het gebied van (hoog)begaafdheid. Met SCALIQ ontwikkelt zij signaleringsinstrumenten en IQ-testen. Via Opallios en Epoche werkt Femke met collega’s in de praktijk met kinderen, ouders en volwassenen. Vanuit Talentissimo wordt kennis gedeeld. Femke’s missie is dat ieder cognitief sterk persoon tijdig herkend en ondersteund wordt.

Brochure Slimme meisjes

Onderzoek toont aan dat er geen betekenisvolle verschillen bestaan tussen de hersenontwikkeling van jongens en meisjes. Verschillen in waarneembaar gedrag lijken eerder voort te komen uit de respons van de omgeving juist op basis van die culturele verwachtingen.

In deze brochure is de hoofdtekst geschreven door Maaike Goddijn en Annelies de Muijnck. Aan de hand van een metafoor over een bijenkorf en haar bewoners beschrijven de auteurs hoe er gedragsclusters te herkennen zijn in het gedrag van meisjes. Daarbij leggen ze de relatie met de theorie over leerlingen met kenmerken van (hoog)begaafdheid. De auteurs benadrukken dat uit deze beschrijvingen geen afvinklijstjes kunnen worden ontwikkeld waarmee leraren in de praktijk kunnen kijken of ze ‘zo’n leerling’ in de klas hebben. Wat ze wel zien is hoe het gedrag van al deze unieke meisjes al dan niet past bij wat er zoal van meisjes verwacht wordt in onze cultuur. Zo wordt ook zichtbaar hoe de verwachting van invloed is op wat we zien of juist niet zien.

De rol van de leraar

Daarmee wordt meteen duidelijk hoe belangrijk de rol van de leraar is. De verwachting die een leraar heeft van een leerling kleurt al op voorhand de blik waarmee naar een leerling wordt gekeken. Wie vooraf een te zeer dichtgetimmerd beeld heeft van ‘wat begaafdheid is’, staat niet meer open voor alle andere verschijningsvormen. Meer daarover in deze brochure. Uiteraard hebben we weer tips om te kunnen handelen en oplossingsgerichte vragen om nog eens gezond kritisch naar je handelen en je eigen aannames te kijken.

Video’s

In deze brochure is nog meer te vinden. Zo interviewden we weer verschillende leraren en onderwijsbegeleiders over de manier waarop zij in hun dagelijkse praktijk meisjes met kenmerken van begaafdheid herkennen, lesgeven en uitdagen. De interviews met Maaike Theunissen, Evelien Okkinga, Stefanie Idzinga-Rust en Jorien Dubbelman geven weer prachtige inkijkjes in de praktijk.
Als redactie hopen we dat jij als je deze brochure leest, de interviews hoort en onze webinars bekijkt, geïnspireerd raakt om dingen in je eigen groep te proberen die activiteiten voor al je leerlingen toegankelijk maken. Wie weet herken je nog veel meer leerlingen met kenmerken van begaafdheid die je eerder nog niet zo had gezien.

Publicatie