Wat verstaan we onder… begaafdheidsonderwijs?

Begaafdheidsonderwijs is een verzamelnaam voor alle vormen van onderwijs en ondersteuning die worden ingezet om (hoog)begaafde leerlingen tot leren, ontwikkelen en floreren te brengen. Het gaat om het bewust aanpassen van de onderwijscontext aan hun specifieke leer- en ontwikkelbehoeften. Dat kan variëren van verrijking en compacten binnen de reguliere klas tot het werken in peergroups, het bieden van maatwerktrajecten met specifieke leerlijnen en het samenwerken met ouders en jeugdhulp. De kern is dat de leerling echt wordt gezien en wordt uitgedaagd.

Wat verstaan we onder… basisbehoeften, relatie, competentie en autonomie?

Relatie, competentie en autonomie zijn de drie basisbehoeften volgens de zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan, die essentieel zijn voor motivatie, welzijn en persoonlijke ontwikkeling. Relatie verwijst naar de behoefte aan sociale verbondenheid, steun en positieve interacties waardoor mensen zich gewaardeerd en verbonden voelen. Competentie betreft het ervaren van bekwaamheid en succes wat zelfvertrouwen en motivatie stimuleert. Autonomie gaat over de behoefte aan zelfbeschikking en keuzevrijheid, zodat mensen controle hebben over hun handelen en keuzes in overeenstemming zijn met hun waarden. Samen vormen deze drie behoeften de basis voor intrinsieke motivatie en een gezond, bevredigend functioneren in onderwijs, werk en persoonlijke situaties.

Wat verstaan we onder… het Barnum-effect?

Het Barnum-effect beschrijft het verschijnsel waarbij mensen vage of algemene uitspraken over hun persoonlijkheid als persoonlijk en juist ervaren. Bijvoorbeeld horoscopen of algemene karakterbeschrijvingen lijken vaak precies te kloppen, terwijl ze eigenlijk op bijna iedereen van toepassing zijn. Mensen herkennen zichzelf in zulke uitspraken en denken dat de informatie specifiek over hen gaat, terwijl het slechts algemeen en dubbelzinnig is geformuleerd. Dit effect laat zien hoe gemakkelijk we geneigd zijn ons eigen verhaal te projecteren op generieke beweringen, waardoor we denken dat we uniek worden beschreven, terwijl het in werkelijkheid weinig objectieve waarde heeft.

Wat verstaan we onder… atypisch gedrag?

Atypisch gedrag verwijst naar gedrag dat afwijkt van wat als normaal gezien wordt of verwacht wordt binnen een bepaalde cultuur, leeftijdsgroep of situatie. Het betekent niet automatisch dat er sprake is van een probleem of stoornis, maar het waargenomen gedrag valt buiten de gebruikelijke gedragsnormen. Kenmerken zijn gedrag dat niet overeenkomt met ontwikkelings- of leeftijdsnormen, sociaal ongebruikelijk gedrag of gedragingen die in bepaalde situaties vreemd lijken. Voorbeelden zijn een tienjarig kind dat nauwelijks met anderen communiceert, volwassenen met extreme stemmingswisselingen of ongebruikelijke eet- en slaapgewoonten. Atypisch gedrag kan wijzen op de behoefte aan ondersteuning of begeleiding om het welzijn en functioneren te bevorderen.

Wat verstaan we onder… attributenlijst?

Een attributenlijst is een creatieve methode om een product, dienst of probleem systematisch te onderzoeken door het op te splitsen in afzonderlijke kenmerken of eigenschappen, zogenaamde attributen. Elk attribuut, zoals materiaal, kleur, vorm of functie, wordt afzonderlijk bekeken en geanalyseerd. Vervolgens worden bij elk attribuut variaties, verbeteringen of nieuwe combinaties bedacht, waardoor vernieuwende ideeën ontstaan. Deze aanpak maakt het creatieve proces overzichtelijk en gestructureerd, omdat je stap voor stap elk onderdeel onderzoekt. Bijvoorbeeld bij het ontwerpen van een stoel kan het variëren van materiaal, rugleuning of poten leiden tot geheel nieuwe ontwerpen.

Wat verstaan we onder… attitudevorming?

Attitudevorming is het proces waarbij iemand een houding, mening of manier van denken ontwikkelt ten opzichte van personen, situaties, ideeën of onderwerpen. Attitudes beïnvloeden hoe iemand reageert, keuzes maakt en gedrag vertoont. Ze ontstaan door persoonlijke ervaringen, observaties, opvoeding, onderwijs, sociale invloeden en media. Bijvoorbeeld, door positieve ervaringen met samenwerken kan iemand een constructieve houding tegenover teamwerk ontwikkelen. Attitudevorming kan zowel bewust als onbewust plaatsvinden en is vaak een combinatie van cognitieve componenten (wat je denkt), affectieve componenten (wat je voelt) en gedragscomponenten (hoe je handelt).

Wat verstaan we onder… asynchrone ontwikkeling?

Asynchrone ontwikkeling bij begaafde kinderen betekent dat verschillende ontwikkelingsgebieden zich in een verschillend tempo ontwikkelen. Een kind kan bijvoorbeeld cognitief veel verder gevorderd zijn dan leeftijdsgenoten, terwijl zijn sociaal-emotionele of fysieke ontwikkeling nog aansluit bij zijn werkelijke leeftijd. Dit kan leiden tot situaties waarin een kind complexe wiskundige of taalvaardigheden beheerst, maar emotioneel nog gevoelig of afhankelijk is. Ook motorische vaardigheden kunnen achterblijven bij het intellectuele niveau. Asynchrone ontwikkeling vraagt om begrip en aangepaste begeleiding, zodat het kind in alle ontwikkelingsgebieden de juiste ondersteuning krijgt en zijn potentieel op een gezonde manier kan benutten.

Wat verstaan we onder… analogieën?

Analogieën zijn vergelijkingen tussen twee schijnbaar verschillende zaken die bepaalde overeenkomsten vertonen. Je kunt ze gebruiken om complexe concepten beter te begrijpen, nieuwe ideeën te genereren en creatieve oplossingen te vinden. Door verbanden te leggen tussen verschillende domeinen, kun je bekende oplossingen of structuren toepassen op onbekende problemen. Bijvoorbeeld: het brein wordt vaak vergeleken met een computer om de werking van neuronen en informatieverwerking uit te leggen. Analogieën fungeren zo als bruggen tussen het bekende en het onbekende, waardoor nieuwe inzichten en innovatieve ideeën ontstaan.

Wat verstaan we onder… ambidextrie?

In het kader van leiderschap in het onderwijs verwijst ambidextrie naar het vermogen van schoolleiders om twee schijnbaar tegengestelde taken of strategieën tegelijkertijd effectief te managen. Dit betekent dat een leider zowel kan zorgen voor continuïteit en stabiliteit in de dagelijkse schoolvoering (exploitatie) als voor innovatie, verandering en vernieuwing (exploratie) om de school verder te ontwikkelen. Ambidextere leiders zijn flexibel, kunnen schakelen tussen routine en vernieuwing, en weten balans te vinden tussen korte- en langetermijndoelen. Dit is cruciaal om een school duurzaam te laten groeien en tegelijk in te spelen op veranderende onderwijsbehoeften

Wat verstaan we onder… ambigue figuur?

Een ambigue figuur is een afbeelding die op meerdere manieren geïnterpreteerd kan worden, waardoor het brein soms twee verschillende beelden tegelijk ziet. Het begrip “ambigue” betekent letterlijk dubbelzinnig. Deze figuren bevatten visuele elementen die meer dan één betekenis kunnen hebben en de waarneming kan wisselen tussen de mogelijke interpretaties. Ambigue figuren worden vaak gebruikt in psychologie en kunst om waarneming, aandacht en cognitieve processen te bestuderen. Voorbeelden zijn de Necker-kubus, het klassieke jonge/oude vrouw-illusie en de konijn/duif-illusie. Ze laten zien dat waarneming subjectief is en dat het brein actief interpreteert wat het ziet.