Creativiteit in het onderwijs

Het begrip creativiteit lijkt onlosmakelijk te zijn verbonden met het concept van (hoog)begaafdheid. Creatief denken wordt ook sterk verbonden met zogenoemde 21st century skills, de vaardigheden die mensen in de huidige maatschappij nodig hebben om zich te ontwikkelen tot kritische, onderzoekende burgers in onze complexe samenleving (Voogt & Pareja Roblin, 2010). Creatief denken overstijgt creativiteit zoals dit in de volksmond geïnterpreteerd wordt voor handvaardigheidslessen.

Het ontwikkelen van creativiteit spitst zich niet alleen toe op de ‘creatieve’ vakken zoals dramatische, kunstzinnige vorming en handvaardigheid, maar kan ook ontwikkeld worden binnen de rest van het curriculum en is dan gericht op diverse vraagstukken. Overigens is het wél zo dat creatieve denkvaardigheden nodig zijn om in de toepassing bij dramatische en kunstzinnige vorming tot een wezenlijk hoog niveau te komen.

Creativiteit en creatieve denkvaardigheden


In deze brochure legt Minka Dumont uit hoe creativiteit en creatieve denkvaardigheden een rol spelen in het onderwijs en wat dit kan betekenen voor het onderwijs aan (hoog)begaafde leerlingen. Ze gaat in op verschillende aspecten van creativiteit en geeft heel veel verschillende tips voor leraren en kinderen hoe die denk vaardigheden gestimuleerd kunnen worden in het onderwijs van alledag.

Video’s


Martin van Rooij interviewde weer verschillende leraren en onderwijsbegeleiders over de manier waarop zij in hun dagelijkse praktijk de creatieve denkvaardigheden van begaafde leerlingen terugzien. Deze keer hebben we geen deepdives opgenomen, maar hebben we een link opgenomen naar twee van onze webinars die over creativiteit gaan. Dr. Denise Fleith is president van de World Council for Gifted and Talented Children. Als wetenschapper houdt zij zich onder andere bezig met onderzoek naar creativiteit en (hoog)begaafdheid.

David van der Kooij schreef samen met Anouk Wissink een prachtig boek over het ontwikkelen van creatieve denkvaardigheden in het onderwijs (Het ideeëntoestel). Zij laten zien hoe álle leerlingen in je groep kunnen profiteren van opdrachten die creatieve denkvaardigheden stimuleren.

Prachtige denkers


Als redactie hopen we dat jij als je deze brochure leest, de interviews hoort en de webinars bekijkt, geïnspireerd raakt om dingen in je eigen groep te proberen en die activiteiten voor al je leerlingen toegankelijk maakt. Creatieve denkvaardigheden zijn net als begrijpend lezen in al ons denken verweven en worden niet ontwikkeld als je gedurende drie maanden een uurtje per week een les hierover inroostert. Elke les de kans aangrijpen om ook deze denkvaardigheden in te zetten leidt tot prachtige denkers.

Publicatie

Brochure Peuters met een ontwikkelingsvoorsprong

In deze brochure over peuters met een ontwikkelingsvoorsprong geven en vragen we aandacht voor het gegeven dat er nu eenmaal kinderen zijn die al heel jong laten zien dat zij mogelijk kenmerken van een ontwikkelingsvoorsprong hebben en dat we door daarop aan te sluiten die ontwikkeling al voor de basisschool kunnen bevorderen.

We willen echter wel met klem benadrukken dat niet ieder kind die ontwikkelingsvoorsprong al heel vroeg laat zien. Dat komt omdat de omstandigheden waaronder kinderen groot worden per gezin verschillen en ook de invloed van kinderdagverblijf, gastouders en peuterspeelzaal heel groot is (Van Tricht, 2024). Aanleg en ontwikkeling hebben beide een grote invloed op wat je kunt zien.

Inhoud van deze brochure

In deze brochure bespreekt Ragnild Zonneveld eerst de achtergrondkennis: de ontwikkeling van peuters en jonge kinderen in het algemeen. Ook licht ze het begrip ontwikkelingsvoorsprong toe. Deze achtergrondkennis is van belang om de praktijk en uitdagingen van peuters met een ontwikkelingsvoorsprong te begrijpen: dit komt daarna aan bod. Ze kijkt naar het waarom en hoe van signaleren, observeren en testen. Ook bespreekt ze het belang van een uitdagende omgeving en wat daarin belangrijke aandachtspunten zijn. Ten slotte is er aandacht voor peuters in het onderwijs en in peergroups.

Deze brochure sluit aan op onze brochure Jonge kinderen met kenmerken van begaafdheid.

Video’s en praktische tips

De deepdives zijn deze keer verzorgd door Esther Grit en Liesbet Gommans. Esther gaat in op het aanbod dat in een peutergroep geboden kan worden. Liesbet Gommans bespreekt hoe je stimulerend kunt signaleren. Lilian van der Poel verzorgde concrete tips voor medewerkers op peuterspeelzalen en leraren groep 1-2; Esther Wanschers geeft tips voor medewerkers op consultatiebureaus.

Samenvatting, feiten en veelgestelde vragen

Op onze website vind je daarbij in de kennisbank ook een bestand met daarin 10 veelgestelde vragen (en antwoorden), een bestand met 10 feiten over slimme peuters, een snel leesbare samenvatting van de brochure en een korte animatievideo die je kunt delen met ouders en collega’s waarin we het thema uit de brochure in twee minuten toelichten.

Publicatie

Brochure Differentiatie

Deze brochure gaat over differentiatie voor cognitief sterke leerlingen, een wat bredere doelgroep dus dan alleen de leerlingen met kenmerken van begaafdheid. Differentiatie wordt in het hele onderwijs gezien als een basisbehoefte om tegemoet te kunnen komen aan de onderlinge verschillen tussen leerlingen (Bakx et al., 2021).

Scholen zijn vrij om te kiezen hoe zij vorm willen en kunnen geven aan differentiatie. De spagaat is dat elke leraar zoveel mogelijk tegemoet wil komen aan wat elke leerling nodig heeft, maar dat er heel veel verschillende omstandigheden zijn die van invloed zijn op hoe er dan aan de leerling tegemoet gekomen kan worden.

Convergente en divergente differentiatie

In deze brochure onderscheiden de auteurs twee vormen van differentiatie: convergente en divergente differentiatie. Onderzoek toont aan dat juist cognitief sterke leerlingen het meest kunnen profiteren van divergentie differentiatie (Bakx et al., 2021).
Differentiatie kan ook nog weer wat breder opgepakt worden dan in deze brochure nu heel specifiek wordt gedaan. Er kan waar het leerlingen betreft met kenmerken van begaafdheid ook gedacht worden aan verschillende vormen van een versneld leerstofaanbod of aan verschillende organisatievormen, bijvoorbeeld peergrouponderwijs. Maar ook hierbij geldt dat scholen wel de vrijheid moeten hebben om te beoordelen welke vorm dan aansluit op wat hun visie op goed onderwijs is en op wat er binnen hun organisatie mogelijk is.

Diversiteit aan bronnen

In deze brochure hebben we net als anders van een grote diversiteit aan bronnen gebruikgemaakt. Sommige bronnen hebben een wetenschappelijke achtergrond, andere bronnen hebben een meer praktijkgerichte achtergrond. De informatie uit deze brochure heeft daarmee wortels in de wetenschap en in de praktijk.

Video’s en praktische tips

Natuurlijk is het hoofdartikel over differentiatie ook in deze brochure weer aangevuld met praktische tips voor zowel het po als vo en hebben we verschillende educatieve professionals geïnterviewd over het thema differentiatie. De deepdives zijn deze keer gemaakt door Eleonoor van Gerven.

Publicatie

Brochure Ouder zijn van een hoogbegaafd kind: opvoeden, ondersteuning en onderwijs

In de multimediale brochures van het Kenniscentrum Hoogbegaafdheid belichten we telkens een ander thema. Het centrale thema van deze multimediale brochure is het ouder zijn van een hoogbegaafd kind: opvoeden, ondersteuning en onderwijs.

In deze brochure komt een heel diverse groep van auteurs aan het woord, die ieder vanuit hun eigen perspectief een bijdrage hebben geleverd. Sommige thema’s die nu aan bod komen, hebben ook al een ‘eigen’ brochure gehad, of zullen we in de toekomst uitgebreider aansnijden.
We hopen dat we door deze verschillende thema’s en invalshoeken een bijdrage kunnen leveren voor ouders en onderwijs- en zorgprofessionals wat betreft de opvoeding van en het onderwijs aan kinderen met kenmerken van begaafdheid. In deze brochure hebben de auteurs net als anders van een grote diversiteit van bronnen gebruikgemaakt.

Sommige bronnen hebben een wetenschappelijke achtergrond, andere bronnen hebben een meer praktijkgerichte achtergrond. De informatie uit deze brochure heeft daarmee wortels in de wetenschap en in de praktijk. En de lezer zal ontdekken dat er vele perspectieven naast elkaar bestaan.

Artikelen

  • Het kiezen van een goede school
  • Het belang van een goede samenwerking
  • Wanneer trek je aan de bel?
  • Onderzoek bij vermoeden van hoogbegaafdheid
  • Wel of niet naar de plusklas
  • Het belang van peercontacten voor ouders van begaafde kinderen
  • Aandacht voor de voorsprong
  • Samenwerking vanuit Gezin Centraal
  • De start van een zoektocht naar passend onderwijs!
  • Alleen ga je sneller, maar samen kom je verder
  • Samen een plan maken, samen doen
  • Mijn kleinkind is hoogbegaafd!
  • Koepel Hoogbegaafdheid

Publicatie

Print of lees online

De multimediale brochures van het Kenniscentrum Hoogbegaafdheid kun je zowel printen als online lezen.
Wanneer je een print maakt van de brochure, kun je de video’s bekijken door met je mobiele telefoon of tablet de QR-code van de video te scannen. Je vindt alle video’s ook online in onze Kennisbank. Wanneer je kiest voor online lezen en video’s bekijken vind je alle informatie (artikel, tips en video’s) bij elkaar in de multimediale brochure.